April doet wat hij wil
Paaswandelingen in het droge voorjaar
Toen eind februari de dagen begonnen te lengen, de vogels begonnen te baltsen en de eerste bloemetjes de kop opstaken, was ik blij. Afgezien van de najaarstrek, kerst, wat leuke paddenstoelen en de wintersport doet de winter mij niet zo goed. Inmiddels zitten sommige vogels al op eieren, liggen de sloten vol met dril en schiet de ene na de andere bloem omhoog. Eenieder weet dat april doet wat hij wil, maar een lentebegin dat zo droog en zo warm is als nu, vind ik ronduit bijzonder. Misschien is dit mooie weer wel een prachtige gelegenheid om de paaswandelingtraditie nieuw leven in te blazen.
De paaswandeling heeft zowel een religieuze als een niet-religieuze oorsprong. De religieuze inspiratie komt van het Bijbelverhaal van de ‘Emmaüsgangers’. Op tweede paasdag wandelen twee leerlingen van Jezus naar het dorp Emmaüs. Onderweg ontmoeten ze een man, die later de uit de dood herrezen Jezus blijkt te zijn. De niet-religieuze oorsprong komt uit Duitsland. In de 19e eeuw was een paaswandeling gebruikelijk om de nieuwe lente te vieren, gezellig samen te zijn, en om even popi-jopie te doen met hun kleren. Iedereen moest weten wie er op zijn paasbest uitzag.
Pasen zelf heeft natuurlijk ook heidense invloeden, zoals eieren, de paashaas en lentevuren als symbolen. In heidense gebruiken staat de natuur zelf meer centraal. Maar of je nu wel of niet christelijk bent: een wandeling maken om te zien hoe de lente na de winter ontwaakt, is altijd een leuke traditie.
Hoewel een paaswandeling maken in het heerlijke weer van de afgelopen weken fijn klinkt, is dit ook verontrustend. Het weer en ons klimaat worden steeds onstuimiger. Waar we vorig jaar het natste voorjaar ooit gemeten doormaakten in Nederland, hadden we nu een record met de droogste maartmaand ooit. Extreme droogte na twee natte jaren is niet ideaal voor de bodem. De natte jaren maken de bodem kwetsbaar, omdat deze vaak langdurig wordt verzadigd (als een spons die zo nat is dat hij al druppelt als je hem uit een emmer met sop tilt zonder erin te knijpen). Hierdoor verdwijnt er lucht uit de bodem en kan bodemverdichting optreden.
Bodemverdichting is als de slaapkamer van een puber – het verstikt leven ín en vlak buiten de kamer (onder en boven de grond in dit geval). Plantenwortels kunnen namelijk geen zuurstof meer krijgen in een verdichte bodem, en ook bodembeestjes gedijen slecht in verdichte bodems.
Als een door extreme nattigheid verdichte bodem vervolgens een lange tijd kurkdroog ligt, ontstaat er een nog groter probleem als er dan weer wél heftige regenval optreedt. (Volgen jullie het nog? Een extreem nat jaar, gevolgd door een extreem droge periode met daarna weer heftige regenval, zorgt dus voor problemen.) Het water kan dan niet goed in de bodem trekken en veroorzaakt wateroverlast omdat het blijft liggen.
Ook is het IJmeer al bizar warm voor april. Ik kan mij herinneren dat ik een paar jaar geleden in april ging suppen en blauwe tenen kreeg – nu stond ik na een uurtje te zweten op die plank, en het water was echt heerlijk. Ook bij Texel is het water een stuk warmer. Vorig jaar in april lag de temperatuur van de Noordzee rond de 9,8 °C, dit jaar is dat 11,3 °C. Heerlijk voor de watersporters en de strandliefhebbers misschien, maar het is niet alleen het zand dat schuurt – warm water vroeg in het seizoen verstoort de balans van het ecosysteem: sommige soorten planten en dieren versnellen hun levenscyclus, anderen niet. Zo verschuift het voedselaanbod en kunnen sommige soorten lastiger aan voedsel komen.
April doet wat hij wil – soms is dat een bak vol water, maar steeds vaker is dat geen regen. Groene paasvieringen kunnen veranderen in dorre paasvieringen. Gelukkig hadden we afgelopen week toch wat heilig water voor de natuur. Nu de lente eerder ontwaakt, is het goed om te beseffen hoe dat komt – maar ook hoe veel moois er nu in de natuur is. Loop die paaswandeling, ontdek alle pracht in onze natuur. Kijk, luister en ruik. Want hoewel het voorjaar ineens heel snel gaat, is er zó veel te zien.
Meld je hieronder aan voor een excursie over stadsnatuur
Op 17 mei en 31 mei vinden wandelingen plaats in Almere Poort door de wijk en een stukje door Pampushout voor jong en oud. Ga je mee op pad met Anouk Tussen de Natuur om van alles over stadsnatuur te leren?
