Leven, Samenleven en Laten Leven: De Wolf

En extra lang column over de jacht op de wolf.

Een paar weken geleden kwam ik een verontrustend nieuwsbericht tegen. 27 EU landen hebben vóór gestemd om de beschermingsstatus van de wolf te verlagen. Daarmee wordt jacht mogelijk gemaakt in uitzonderlijke gevallen. Wat nou onder die uitzonderlijke gevallen valt kon ik niet vinden, maar dit bericht wekte ongetwijfeld emoties op. Misschien wel opluchting bij schapenboeren, maar teleurstelling bij natuurliefhebbers. Voor mij als biologie studente is het juist een stap verder verwijderd van een juiste oplossing. Er bestaan minder ingrijpende oplossingen die meer voor de hand liggen, maar er zijn ook genoeg punten waaruit blijkt dat het lastig is om zonder jacht met dit probleem om te gaan.

Eerst even wat feiten op een rij: De wolf is een inheemse diersoort, hij hoort thuis in Nederland. Hij is alleen wel eeuwenlang vervolgd. De laatste werd waarschijnlijk in 1864 gedood bij Schinveld. Nu is de wolf weer terug en hij is wederom de aartsvijand van onze schapenboeren. Toch zijn het echt prachtbeesten, ze zijn gigantisch intelligent en erg schuw. Ze trekken vooral naar natuurgebieden en bosgebieden. In Nederland is weinig natuur waar geen mensen komen en ook weinig natuur waar geen honden worden uitgelaten. Bijna overal waar het niet mag gebeurt dat toch wel. Dus de wolf wordt vanzelf minder schuw omdat hun territorium wel 200 km^2 kan zijn, en je in Nederland dan binnen die 200 km^2 sowieso met mensen te maken krijgt.

Zo zijn er meer diersoorten van nature erg schuw, maar waar wel minder schuwe populaties van zijn omdat er gewenning optreedt als hun habitat overlapt met mensen. Dat is bij een wolf niet anders, alleen is zo’n groot dier wel gevaarlijk voor onze schapenboeren als hij niet meer bang is voor andere afweermethoden. Het plaatsen van meer hekken in natuurgebieden is geen optie. Ten eerste is dit nadelig voor andere diersoorten omdat natuurgebieden dan versnipperen (splitsen in kleinere stukken grond). Dat willen we juist niet meer in Nederland. Daarnaast zijn wolven erg intelligent en zou het mij niet verbazen als een aantal op den duur toch langs die hekken zien te komen.

In beginsel is een wolf niet gevaarlijk, maar als je zelf weinig kennis hebt van wilde (roof)dieren en hun gedrag, of weinig erop uitgaat in het veld, kan ik me best voorstellen dat je schrikt als je er oog in oog mee komt te staan. Zelf zou ik het ongelofelijk gaaf vinden, maar met een jong kind of een hond zou ik het toch best spannend vinden als ik een wolf tegen zou komen. Toch is het echt belangrijk om rustig te blijven want dan provoceer je ze niet. Dat is natuurlijk lastiger als je met kinderen bent die dat nog niet zo goed snappen of een hond of ander dier bij je hebt. Een provocerende reactie naar de wolf toe vanuit jouw kind of hond kan ook komen omdat jij zelf op een manier toch spanning laat zien in je non-verbale houding. Dat is iets wat jouw eigen kind of hond sneller waarneemt dan de wolf. Wandel je met een hond door een gebied waar recent wolven zijn gespot, hou je hond dan altijd aan de lijn. Zorg dat jij zelf de wolf niet strak aan blijft kijken, maar knipper ook eens bewust tussendoor en kijk langs de wolf of naar de grond. Verder is de kans om door een wolf gebeten te worden is erg klein. Als die kans groot zou zijn dan lagen er geen schaapjes in het weiland, maar dan lagen er mensen op de bospaden.

Los van gevaar voor onze schaapjes en kippen, zijn het echt mooie beesten. Er zijn maar weinig dieren zo sociaal en zorgzaam voor hun roedel/gezin als de wolf. Ze voeden hun jongen op als één grote familie, verzorgen hun gewonden en zijn erg speels. Persoonlijk vind ik het een hele eer dat deze dieren weer teruggekomen zijn naar Nederland, maar Nederland zit inmiddels veel te vol en er is te weinig kennis over hoe we met dit dier in ons land kunnen samenleven. Het mooie aan de terugkeer van de wolf is dat het nu heel zichtbaar is dat natuur en cultuur eigenlijk overal overlapt. Ook laat het zien dat de natuur gewoon nog zijn gang gaat, ondanks dat wij alles volplanten met bebouwing en mensen. Ik zie dit zelf als een signaal dat wij ons dicht bevolkte en bebouwde land natuur inclusiever moeten indelen en écht goed grenzen moeten stellen waar recreëren in natuurgebieden wel en niet mag. Verder is het ook een mogelijkheid om te leren hoe wild en de agrarische sector langs elkaar leven zonder elkaar in de weg te zitten.

Op dit moment zit het probleem vooral in het doden van meer dieren dan dat de wolf ook nodig heeft om op te eten (dit heet surplus-killing). Hans Hasper, regiocoördinator Drenthe van de organisatie Wolven in Nederland, vertelde in een interview met RTV Drenthe waarom dit zo is. Een wolf kan namelijk dagen zonder voedsel, dus wanneer hij een prooi kan grijpen dan doet hij dat. Prooien met een omheining om zich heen kunnen niet weg, dus de wolf kan achter elkaar door met jagen en eten. Om deze reden is de aanwezigheid van de wolf in ons land nóg vervelender voor veeboeren. Om de schapen te beschermen kunnen we in mijn ogen toch beter een voorbeeld nemen aan de Duitsers, in plaats van dat we jacht weer mogelijk gaan maken.

Hoewel dat wel een duur voorbeeld is, is dat een stuk diervriendelijker dan jagen. Een stroomhek voorzien van zes draden dat anderhalve meter hoog is biedt schapen op anderhalve hectare bescherming in het Duitse Meppen. Het kost alleen wel 40.000 euro, dus het gaat vanuit economisch oogpunt wel een lastig verhaal worden om alle Nederlandse schaapjes te beschermen. Toch is het beschermen van de schapen wel een diervriendelijkere oplossing dan jacht op wolven toestaan. Als we jacht op wolven toestaan dan is er geen negatieve prikkel waar ze van leren dat ze wegblijven bij de schapen, maar zullen de andere wolven nog steeds de onnatuurlijke manier van jagen kunnen gaan vertonen. Jacht mogelijk maken in uitzonderlijke gevallen gaat het probleem van surplus-killing volgens mijn redenatie dus niet oplossen, tenzij we gelijk alle wolven maar afknallen, maar als er diervriendelijkere oplossingen bestaan vind ik dat overbodig. Als het voedselaanbod voor de wolf kleiner wordt, zal de populatie waarschijnlijk ook vanzelf stabiliseren.

De situatie is veel complexer dan ik in dit extra lange column heb beschreven. Dit komt deels ook omdat er nog veel kennis mist over het samenleven met de wolf in een dichtbevolkt land. De tijd zal het ons leren en hopelijk komen er in de tussentijd boeren die wel willen investeren in een meer diervriendelijkere oplossing voor zowel wolf als schaap (en gaan overheidsorganen ook akkoord met aanvragen voor vergunningen om dergelijke hekken te laten plaatsen). Knoop in elk geval in je oren dat als je tijdens een wandeling een wolf tegenkomt, je niet bang hoeft te zijn en het als een eer kan beschouwen. Want hoewel we ze steeds vaker waarnemen, blijven het in beginsel schuwe en ongevaarlijke dieren voor ons mensen. Houd je hond aangelijnd (dat is natuurlijk sowieso beter in veel natuurgebieden) en hou je kids in de gaten. Ik hoop in elk geval dat de Europese Commissie naar buiten brengt wat er onder de uitzonderlijke gevallen valt en dat we niet zomaar lukraak de kogel door de kerk jagen. Of door de wolf, in dit geval.