Kerstster
Kerstster als symbool voor hoop, liefde en verlossing
Biologie en geloof gaan niet altijd hand in hand. Darwin geloofde ook in God, maar door zijn bevindingen over de evolutie veranderde zijn relatie met het geloof in God. Op latere leeftijd noemde hij zichzelf een agnost, ook wel ‘ietsist’ in de volksmond. Volgens hem was er vast wel iets tussen hemel en aarde, maar aan het bestaan van één almachtige, alwetende en liefdevolle God begon hij te twijfelen.
Toch kent vrijwel elk geloof symbolen uit de natuur. Of deze nu wel of niet door één almachtige energie zijn geschapen, dat maakt niet uit. Met kerst heeft bijna iedereen wel dezelfde plant in de vensterbank of op tafel staan. Of we nu wel of niet de geboorte van Jezus Christus vieren, of gewoon samen met familie ons volproppen met heerlijk eten en genieten van gezellige lichtjes: de kerstster kennen we allemaal als een symbool van kerst.
De kerstster heet ook wel poinsettia en de wetenschappelijke naam is Euphorbia pulcherrima. De plant behoort tot de Euphorbiaceae (wolfsmelkfamilie). In Nederland kennen we enkele zeer giftige soorten uit de wolfsmelkfamilie, maar de kerstster is niet zo giftig en ook niet inheems. Oorspronkelijk komt deze plant uit Mexico, waar deze onderdeel is van een volksverhaal. In Mexico staat deze plant bekend als "Flor de Nochebuena" (Bloem van de Heilige Nacht).
Volgens het verhaal wilde een arm meisje, Pepita, een geschenk brengen naar het altaar van het kindje Jezus. Ze had geen geld, maar haar neef vertelde haar dat alles wat met de intentie van liefde wordt gegeven, goed genoeg is. Pepita plukte ’s avonds wat groene takjes en maakte daar een boeketje van. Dit legde ze bij het altaar van het Christuskind, en de takjes bloeiden op tot prachtige rode bloemen. Dit was een kerstwonder en vandaar dus: "Flor de Nochebuena".
Geloofwaardig is het verhaaltje niet, maar mooi is het wel, en vooral de moraal. Daarnaast heeft de kerstster niet eens rode bloemen. Net zoals bij edelweiss heeft deze plant schutbladen! De echte bloemen zijn de groengelige delen in het midden van de schutbladen. De schutbladen zijn gewoon normale bladeren, maar dan rood. Deze zijn bedoeld om insecten aan te trekken om te helpen bij de bevruchting. Zo worden de kleine, onopvallende bloemetjes gecompenseerd.
De plant wordt in het wild ook opgemerkt door herbivoren. Hiervoor maakt de plant gifstoffen aan: melksap. Dat is kenmerkend voor de wolfsmelkfamilie. Gelukkig is deze plant lang niet de giftigste soort. Toch wordt deze wel eens verward met de kerstroos. De kerstroos is veel giftiger dan de kerstster en valt ook onder een andere familie: de ranonkel. De kerstroos kan hartritmestoornissen veroorzaken. Ondanks dat de kerstster niet zo enorm giftig is, raden verschillende bronnen aan om deze plant niet op te eten en ervoor te zorgen dat je kinderen en huisdieren er niet van kunnen snoepen. Bij huisdieren is het wel bekend dat maag- en darmklachten ontstaan. Voor kinderen wordt wel gewaarschuwd voor irritatie aan mond en slijmvliezen, maar zelden treden symptomen op.
De kerstster is een kortedagplant, wat betekent dat deze plant gaat bloeien als het langer donker is dan licht. De bloeitijd is dan ook van oktober tot en met februari. In de kassen staan de planten tien weken voor 13 uur per nacht in het donker. Dan vormen er knoppen en komen ze uiteindelijk in bloei. Het kan best lastig zijn om deze plant zelf in bloei te krijgen als je deze pracht het jaar ervoor cadeau hebt gekregen of zelf hebt gekocht. Maar als je ervoor zorgt dat de bodem altijd lichtvochtig is, de potgrond luchtig is en je in de zomer een droogteperiode inlast, dan komt het goed. Richting de winter zet je de plant op een meer donkere plaats en zorg je er weer voor dat de aarde lichtvochtig blijft. De plant zet je voor tien weken in een donkere kast ’s nachts voor minimaal 13 uur. Één straaltje licht kan het hele proces al verpesten, dus let goed op! Als je dat allemaal doet, komt de plant weer in bloei en zullen de bladeren weer prachtig dieprood zijn.
Die dieprode kleur staat niet alleen symbool voor een kerstwonder in Mexico, maar ook voor het bloed van Jezus dat is vergoten bij zijn kruisiging. De kleur rood staat dan ook nog eens symbool voor liefde, opoffering, verzoening en hoop. Want met de dood van Jezus kwam hoop op verzoening en nieuw leven. Het einde stond ook voor een nieuw begin. Dat heeft juist weer betrekking op het paasverhaal, maar omdat deze plant niet rond Pasen bloeit, zetten we haar met kerst neer, waar het alweer symbool staat voor verlossing en een nieuw begin. Want met de geboorte van Jezus kwam een verlosser op aarde. De stervormige structuur waarnaar de plant is vernoemd, verwijst naar de ster van Bethlehem. Op die manier kon iedereen vinden waar Jezus Christus was geboren.
Het klinkt tegenstrijdig dat deze plant zowel een symbolische waarde heeft met het paasverhaal als met het kerstverhaal. Maar leuk is het wel dat deze soort, die iedereen wel eens in huis heeft gehad, symbolische betekenissen kent. Ik wens iedereen een hele fijne kerst en ik zou deze plant niet in het kerstdiner vermengen, maar gewoon op tafel of in de vensterbank laten staan.